Η στιγμή που το ελληνικό rock των ’90s τελείωσε για πάντα

Η ατάκα του Γιάννη Αγγελάκα στο… φινάλε του «Μέσα στη νύχτα των άλλων» – του τελευταίου δίσκου που κυκλοφόρησαν οι Τρύπες, τέτοιες ημέρες το 1999 – αποδείχθηκε προφητική για όλη τη σκηνή που άνθισε τη δεκαετία του ’90.

Μία από τις πιο χαρακτηριστικές εικόνες στα διάφορα αναμνησιακά γκρουπ που έχουν στηθεί στα social media γράφει με πολύ δραματικό ύφος: Μια μέρα μαζευτήκατε όλοι οι παιδικοί φίλοι να παίξετε, αλλά κανείς δεν γνώριζε πως θα ήταν για τελευταία φορά… Ε, κάτι ανάλογο θα διαβάσεις και στο κείμενο που ακολουθεί, μόνο που δεν έχει να κάνει με παιχνίδι, αλλά με μία τέτοια στιγμή, που θα περνούσαν αρκετά χρόνια για να καταλάβουμε όλοι πως ήταν η «τελευταία».

Η μουσική, φυσικά και η εγχώρια σκηνή, χωρίζεται σε περιόδους, που συνήθως ταυτίζονται με ένα συγκεκριμένο είδος, με συγκεκριμένους δημιουργούς ή ακόμα και με καταστάσεις. Στην Ελλάδα για παράδειγμα, στη συνείδηση του κόσμου η δεκαετία του ’30 είναι συνυφασμένη με το ρεμπέτικο, ακολούθησε το «ελαφρύ» τραγούδι, το Νέο Κύμα, η ακμή του Χατζιδάκι, τα πολιτικά του Θεοδωράκη κοκ. Κάπως έτσι και η δεκαετία του ’90 έχει συνδυαστεί με την άνθιση της ελληνικής ροκ σκηνής. Οι σπόροι έπεσαν στα ’70s από τον Πουλικάκο, τους Socrates, τα Μπουρμπούλια, τους Σπυριδούλα, τον Παύλον ή και δημιουργούς όπως ο Γκαϊφύλλιας και ακόμη πολλούς άλλους πρωτοπόρους. Κάρπισε στα ’80s με κυρίαρχη μορφή τον Σιδηρόπουλο και αρωγούς τον Παπάζογλου στη Θεσσαλονίκη και τον Ξυδούς στην Αθήνα αλλά και γκρουπ που πλέον δεν «φοβόντουσαν» να βάλουν ελληνικό στίχο στις μελωδίες τους. Πλέον, φτάνοντας στα ’90s όλο αυτό άνθισε, με μπάντες να πειραματίζονται στον ήχο τους, να αποκτούν πρόσβαση σε όλο και περισσότερο κοινό και να κάνουν το μέχρι τότε underground «ελληνικό ροκ» το soundtrack μιας ολόκληρης γενιάς.

Αναμφίβολα (εντάξει, προσωπική άποψη καθαρά) οι απόλυτοι κυρίαρχοι αυτής της δεκαετίας ήταν οι Τρύπες. Από το 1985 όταν έκαναν τη δισκογραφική τους εμφάνιση και το «Πάρτι στο 13ο όροφο» το 1987, διέγραψαν μια ανοδική πορεία και στη δεκαετία του 1990 απογειώθηκαν. Ξεπέρασαν τα σύνορα της Θεσσαλονίκης και έγιναν η μπάντα σύμβολο δύο γενεών που έψαχνε (και) στη μουσική τον τσαμπουκά. Μιλάμε άλλωστε για μια δεκαετία που μεταξύ άλλων είχε στην αρχή (1991) και στο τέλος της (1998) δύο τεράστιες μαθητικές κινητοποιήσεις με πολυήμερες καταλήψεις σχολείων, διαδηλώσεις κ.α. με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται.

«Μέσα στη νύχτα των άλλων»

Προς τι όμως όλος αυτός ο πρόλογος; Ας ξεκινήσουμε από την αφορμή. Τέτοιες ημέρες, το 1999 οι Τρύπες κυκλοφόρησαν τον έβδομο δίσκο του συγκροτήματος. Μετά από χρόνια αναμονής -έπειτα από το «Κεφάλι γεμάτο χρυσάφι»- βγήκε στα δισκοπωλεία, που ακόμα άνθιζαν μιας και το ίντερνετ τότε μας συστηνόταν, το άλμπουμ «Μέσα στη νύχτα των άλλων».

Ένας δίσκος με ουσιαστικά 9 τραγούδια, μιας και περιέχονται ακόμη η εισαγωγή και τα «Φως» (ουσιαστικά ένα remix των υπολοίπων τραγουδιών) και «Aέρας» (απαγγελία ενός ποιήματος με τη συνοδεία ντραμς). Από την πρώτη στιγμή που άκουγε κάποιος τον δίσκο καταλάβαινε πως ο ήχος που παρουσίαζε το συγκρότημα είχε αρχίσει να αλλάζει. Υπήρχαν κομμάτια που είχαν την… κλασική ταυτότητα του γκρουπ όπως το ομώνυμο και το «Είμαι ελαφρύς», άλλα που παρέπεμπαν σε παλιότερα κομμάτια τους -πολλοί συνέκριναν για παράδειγμα τη Γιορτή με την Καινούρια Ζάλη- αλλά και άλλα που έδειχναν να ακολουθούν κάποιους «πειραματισμούς» που είχαν προηγηθεί, όπως η χρήση samples και εφέ. Έμοιαζε σαν μια προσπάθεια να «κερδίσουν» και νέο κοινό πέρα από τους φανς που ήδη ακολουθούσαν το συγκρότημα.

Παράλληλα ήταν ένας δίσκος που έμοιαζε να έχει περισσότερο από τους προηγούμενους τη σφραγίδα όλων των μελών της μπάντας. Οι μουσικοί έδειχναν να βγαίνουν πιο μπροστά στη σκηνή και να μην μένουν πίσω από τους στίχους και τις ερμηνείες του Αγγελάκα. Δεδομένα δημιούργησαν έναν «φρέσκο» δίσκο που ακόμη και τώρα, τόσα χρόνια αργότερα, ακούγεται με το ίδιο ενδιαφέρον 24 χρόνια μετά ο ήχος του είναι ακόμη σύγχρονος, είναι καθαρός και διαχρονικός.

Όπως και να ‘χε, μετά από μεγάλη αναμονή το κορυφαίο γκρουπ της εποχής είχε και πάλι νέα δουλειά στα ράφια, ο Αγγελάκας παρουσίαζε νέα του μουσικά ποιήματα και κυρίως η… γκρίνια για την πολύχρονη απουσία σταματούσε.

«Έι, τι γίνεται, τελειώσαμε…»

Αυτό το άλμπουμ τους όμως έμελλε να είναι και η τελευταία νέα δουλειά που κυκλοφόρησαν. Η τελευταία ατάκα που ακούγεται στον δίσκο είναι στο φινάλε του «Αέρα», λίγα δευτερόλεπτα αφότου η μουσική έχει σταματήσει, «σκάει» η φωνή του Γιάννη Αγγελάκα να λέει «Έι τι γίνεται, τελειώσαμε». Πιθανώς να εννοούσε το φινάλε του δίσκου; Με τα όσα ακολούθησαν αποκτά όλο και πιο συμβολικό χαρακτήρα. Γιατί έτσι τελείωσαν -δισκογραφικά- οι Τρύπες. Έτσι ολοκληρώθηκε μια ολόκληρη «εποχή» που κράτησε σχεδόν δύο δεκαετίες.

Σαφώς και δεν σταμάτησαν τα ελληνικά να συγκροτήματα να δημιουργούν μουσική. Εννοείται πως συνέχισαν να βγαίνουν νέες δουλειές, ενδεχομένως και αρτιότερες μουσικά καθώς εκμεταλλεύτηκαν όλα τα νέα όπλα που δίνει η τεχνολογία, αλλά ο κύκλος των ’90s είχε ολοκληρωθεί μια για πάντα. Και όχι μόνο χρονικά.

Οι Τρύπες στα χρόνια της ακμής τους αποτέλεσαν ουσιαστικά όχημα για πολλά συγκροτήματα. Ήταν εκείνοι που άνοιξαν το δρόμο και σε άλλες μπάντες. Είχαν τον αέρα του πρωτοπόρου, τον αέρα του φαβορί –αν μιλούσαμε με ποδοσφαιρικούς όρους- ή όπως το είχε περιγράψει ο Ασκληπιός Ζαμπέτας «δεν αισθάνθηκαν ποτέ ότι θα ανήκαν για πάντα στο περιθώριο».

Δεν είναι τυχαίο, δε, που το 1998 τα Διάφανα Κρίνα είχαν χαρακτηρίσει τις Τρύπες ως… Γκάληδες του ελληνικού ροκ. «Δεν είναι θέμα κορυφής. μουσική παίζουμε και γουστάρουμε πολύ αυτό που κάνουμε. Όπως π.χ. οι Τρύπες, οι οποίοι είναι οι “Γκάληδες” του ελληνικού rock. Ό,τι έκανε ο Γκάλης για το ελληνικό μπάσκετ το έκαναν οι Τρύπες για την ελληνική rock σκηνή. Έστρωσαν σε όλους εμάς τον δρόμο, ώστε να περάσουμε πιο άνετα» είχαν πει τότε στο Ποπ και Ροκ.

Μικρές σκηνές, ντουμάνια και… μπουφάν flight

Όπως είπαμε και νωρίτερα, η άνθιση της συγκεκριμένης μουσικής συνέπεσε με διάφορα γεγονότα που όργωσαν και πότισαν το έδαφος. Ήταν μία εποχή που πήγαινε καρφί για το 2000 αλλά τα όπλα της ήταν απλώς λίγο πιο εξελιγμένα από εκείνα των ’80s. Ήταν η εποχή που κάθε γειτονιά, σε κάθε πόλη είχε το δικό της συγκρότημα. Η Θεσσαλονίκη ήταν το κέντρο του (ροκ) κόσμου, όπως ακριβώς είχε συμβεί και με το μπάσκετ λίγα χρόνια νωρίτερα. Επανάσταση, δε, στη μουσική θεωρούταν η μετάβαση από το βινύλιο στο cd, έστω και αν οι κασέτες ήταν ακόμη το πιο δημοφιλές μέσο για να ακούσεις μουσική. Τα live γίνονταν κυρίως σε μικρά μαγαζιά, μιας και οι μεγάλες σκηνές ήταν ελάχιστες και κυρίως στην Αθήνα. Αυτά τα μαγαζιά ήταν πάντα γεμάτα από κόσμο, τα flight και οι κονκάρδες ήταν απαραίτητο αξεσουάρ και η σκηνή που έπαιζε το συγκρότημα χανόταν πίσω από καπνούς. Κανονικούς, όχι από μηχάνημα.

Κινητά ή έστω ψηφιακές μηχανές δεν υπήρχαν στα χέρια των πιτσιρικάδων, που σημαίνει πως όσοι ήταν εκεί άκουγαν και ζούσαν τη συναυλία. Παράλληλα τα φώτα ήταν αποκλειστικά εκείνα που έπεφταν πάνω στους μουσικούς αφού το πολύ πολύ να άναβε κάνας αναπτήρας σε κάποιες μπαλάντες, αλλά ακόμη και αυτό ήταν στις «κυριλέ» συναυλίες.

Προσοχή, δεν λέμε πως τότε ήταν ωραία και τώρα δεν είναι. Δεν μπαίνουμε στην ηλίθια λογική της σύγκρισης του τότε με το τώρα ή με το πριν. Απλώς αναφέρουμε την εικόνα.

Το ραδιόφωνο που έπαιζε ροκ και η επαρχία

Μεγάλος αιμοδότης όλων των συγκροτημάτων που άφησαν κάτι στην ιστορία της ελληνικής (μάλλον ελληνόφωνης, ορθότερα) σκηνής, ήταν η επαρχία. Υπήρχαν ραδιοφωνικοί σταθμοί, οι οποίοι έπαιζαν ακόμη με πικάπ και ελάχιστα με cd, που ασχολούνταν αποκλειστικά με αυτή τη μουσική. Στην Αθήνα ο Atlantis έκανε πάταγο και πολλοί ήταν εκείνοι που ήθελαν να τον κοπιάρουν στην περιφέρεια. Πέτυχαν ή όχι, εκείνοι το ξέρουν, το σίγουρο όμως είναι πως έβαλαν δεκάδες μπάντες στις «playlist» πολλών πιτσιρικάδων, που μάλιστα στο πέρασμα των χρόνων τους έμειναν πιστοί.

Όπως θα δείτε και στη συνέχεια η συγκεκριμένη χρονιά έδωσε εξαιρετικές δουλειές με τραγούδια που ήρθαν και καθιερώθηκαν. Τα περισσότερα από δημιουργούς είχαν κι άλλες δουλειές μέσα στη δεκαετία του ’90 αλλά που ήταν εμφανές πως κάτι ήθελαν να αλλάξουν στον ήχο τους. Αλίμονο, άλλωστε, αν κάποιος παραμένει κολλημένος σε κάτι και δεν προσπαθεί να το εξελίξει.

Οι περισσότεροι κατάφεραν να κάνουν αυτό το διαφορετικό βήμα και να είναι εξίσου επιτυχημένοι. Πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα από τον Αγγελάκα και τον Παυλίδη (Μωρά στη Φωτιά, Ξύλινα Σπαθιά) δεν υπάρχει. Πειραματίστηκαν πάνω σε αυτό που ξέρουν να κάνουν καλά, δημιούργησαν κάτι καινούριο και συνεχίζουν ακόμη να γεμίζουν τους χώρους που παίζουν μουσική και να κάνουν και πάλι νέους έφηβους και 20άρηδες να γίνουν κοινό τους. Εξέλιξη λέγεται και είναι υγεία να συμβαίνει.

Είναι όμως δουλειές που το μόνο που τις συνδέει με τη σκηνή των ’90s είναι τα ονόματα των δημιουργών. Υπό αυτό το πρίσμα, ο τελευταίος αυτός δίσκος που έδωσαν στο κοινό τους οι Τρύπες, είναι συμβολικός. Είναι το τέλος αυτού του κύκλου που αναφέρουμε. Από το 2000 και μετά όλα άρχισαν να γίνονται πιο γρήγορα. Αυτές τις ταχύτητες δεν θα μπορούσε να τις ακολουθήσει η σκηνή με εκείνη τη μορφή. Είπαμε, όσοι εξελίχθηκαν κέρδισαν, δεν το κατάφεραν όμως όλοι.

«Γιατί» διαλύθηκαν οι Τρύπες

Είκοσι και πλέον χρόνια μετά από τη διάλυσή τους, οι Τρύπες, παραμένουν κυρίαρχη ανάμνηση όταν η κουβέντα πάει στο ελληνικό ροκ. Πολλά έχουν ειπωθεί τόσα χρόνια για τον λόγο που διαλύθηκαν, αλλά ποτέ κανείς δεν είπε κάτι ξεκάθαρο και η αλήθεια είναι πως ελάχιστα -πλέον- ενδιαφέρει ο λόγος. Κάποτε ο Αγγελλάκας είχε απαντήσει «Γιατί σταμάτησαν να έχουν περιπέτεια». Ο ντράμερ Γιώργος Τόλιος σε συνέντευξή του πέρυσι  είχε κάνει λόγο για «μία διεργασία που γινότανε μέσα στον Γιάννη, που δεν τη συζήτησε μαζί μας, την κράτησε για τον εαυτό του, και απλά κάποια στιγμή μας ενημέρωσε ότι “δεν θέλω άλλο, σταματάω”» εκφράζοντας όμως πίκρα για τον τρόπο που λειτούργησε τότε ο Αγγελάκας.

«Υπήρχαν κουβέντες, αλλά να σου πω την αλήθεια δεν πίστευα ότι θα έφτανε εκεί το πράγμα. Θεωρούσα ότι οι Τρύπες ήταν κάτι too big για να βάλει κάποιος προσωπικά προβλήματα πάνω σε αυτή την υπόθεση» είχε υποστηρίξει ο κιθαρίστας, Ασκληπιός Ζαμπέτας. Σε δική του συνέντευξη ο μπασίστας Γιώργος Καρράς είχε αρκεστεί να πει πως: «Δεν συμφωνώ με την εκδοχή του Γιάννη Αγγελάκα. Νομίζω πως ο περισσότερος κόσμος καταλαβαίνει ποια είναι η αλήθεια, δεν θέλω να κάνω κάποιο σχόλιο», ενώ ο έτερος κιθαρίστας, Μπάμπης Παπαδόπουλος στις συνεντεύξεις του προτιμά να μην αναφέρεται στους λόγους, αλλά στην παρακαταθήκη του γκρουπ.

Να σημειωθεί πως στην αρχική σύνθεση του συγκροτήματος βασικός κιθαρίστας για δύο χρόνια ήταν ο Μιχάλης Κανατίδης, ενώ για μια πενταετία στα ντραμς ήταν ο Κώστας Φλωροσκούφης.

1999: Μία χρονιά με πολύτιμους ροκ θησαυρούς

Αν θελήσουμε να δούμε 1999 συνολικά για τη ροκ μουσική θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως ήταν μια πολύ παραγωγική χρονιά, αφού πέρα από τις Τρύπες τα περισσότερα «μεγάλα» ονόματα της σκηνής παρουσίασαν δισκογραφικές δουλειές. Λίγες εβδομάδες πριν από το «Μέσα στη νύχτα των άλλων» είχε κυκλοφορήσει το single των Ξύλινων Σπαθιών «Τροφή για τα θηρία». Είχαν προηγηθεί αλλά και ακολούθησαν δουλειές που αντηχούν την ατμόσφαιρα εκείνης της σκηνής και πρωτοακούστηκαν κομμάτια που ακόμη και τώρα δύο δεκαετίες μετά είναι επιτυχημένα, κλασικά. Ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου είχε ανοίξει τη χρονιά με το «Να με φωνάξεις» και την έκλεισε με το εξαιρετικό «Θάλασσα στη σκάλα» με τη σύμπραξη Μικρούτσικου – Ιωάννου. Οι Ενδελέχεια κυκλοφόρησαν τις «Χάρτινες Σαΐτες», τα Υπόγεια Ρεύματα «Εικόνες Στα Σύννεφα», τα Μωρά στη Φωτιά το «Θεατρίνοι» με τη Βαβυλωνία να ξεχωρίζει αμέσως, οι 15:50 τον ομώνυμο δίσκο, οι Μοντάζ το «Τι κόσμος είναι αυτός», οι Panx Romana το «Κράτος Κλειστόν» και Αλκίνοος Ιωαννίδης τον «Ανεμοδείκτη», με την Παράκληση να είναι ένα από τα πιο όμορφα κομμάτια που έχουμε ακούσει.

Αλλά η λίστα δεν σταματά εκεί. Την ίδια χρονιά ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας κυκλοφόρησε το «Έτσι Δραπετεύω Απ’ Τις Παρέες», ο Νίκος Πορτοκάλογλου τα «Παιχνίδια Με Τον Διάβολο» ενώ ακόμη και άλλους δίσκους υπήρχαν διαμάντια, όπως το «Παλιό μου παλτό» των Παπαδόπουλου/Μπαλτζή στον δίσκο του Χρήστο Δάντη. Επί τη ευκαιρία ακούστε τη διασκευή του συγκεκριμένου κομματιού από τους 15:50, του δίνει νέα πνοή…

Παράλληλα το 1999 ήταν στον στούντιο και ετοίμαζαν δουλειές που κυκλοφόρησαν το Millenium και πήραν τη δική τους θέση στην ιστορία. Για παράδειγμα τα Διάφανα Κρίνα που κυκλοφόρησαν το single «Είναι Που Όλα Ήρθαν Αργά» και το album «Ευωδιάζουν Αγριοκέρασα Οι Σιωπές», οι Magic De Spell με το «Κόκκινο» αλλά και ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου με τον «Βραχνό Προφήτη». Αν μπορέσετε να εντοπίσετε το βιβλίο του Ντίνου Δηματάτη «Get that Beat: Ελληνικό ροκ στα 80′ και 90’» (είναι ο 2ος τόμος της τριλογίας) θα έχετε μια πλήρη εικόνα για το ελληνικό ροκ τόσο στα ’80s όσο και φυσικά στα ’90s.

Πηγή: reader.gr